سکته مغزی

سکته مغزی یک اورژانس نورولوژی است و اگر به موقع و سریع تشخیص داده و درمان شود از صدمه جدی نورن های مغزی جلوگیری می شود.

خبر خوب این است که سکته مغزی در بسیاری موارد قابل پیشگیری وحتی درمان است ومقدار کمی از بیماران دراثر سکته مغزی می میرند.

سکته مغزی به دو نوع خونریزی دهنده(هموراژیک) و غیر خونریزی (ایسکمیک) تقسیم می شود.بیشتر سکته های مغزی (حدود85%)از نوع ایسکمیک هستند که در اثرگرفتگی مغزی دراثرپلاک یا لخته ایجاد شده در رگ های بزرگ مغز ایجاد می شود نوع خونریزی دهنده اکثرا در افزایش ناگهانی فشار خون و پاره شدن دیواره رگ و ورود خون به نسج مغز ایجاد می شود که به طور کلی خطرناکتر از نوع ایسکمیک است و البته به وسعت خونریزی و منطقه درگیرمغز هم بستگی دارد.

علائم و نشانه های سکته مغزی

بسته به این که کدام قسمت از مغز دچار اختلال خون رسانی شده باشد علائم و نشانگر متفاوت است ولی به طور کلی شروع حاد و ناگهانی ( sudden on set) مشخصه اول استروک است که در اثر اختلال ناگهانی خون رسانی مغز ایجاد می شود.

1)اختلال در صحبت کردن.

در بعضی موارد شخص کلمات نابجا به کار می برد

2)فلج یا بی حسی عضلات نیمه صورت یا اندام های یک طرف (همی پارزی) افتادگی گوشه لب و شل شدن ویا اختلال حس اندام های یک سمت بدن می تواند رخ دهد.

3)اختلال در دید یک یا هردو چشم که می تواند  به صورت اختلال در یک طرف میدان بینایی هر دو چشم یا دو بینی باشد(نیمه چپ یا راست را درست نمی بیند).

4)سردرد شدیدد و ناگهانی که همراه با تهوع و استفراغ  و یا اختلال سطح هوشیاری و گیجی باشد و معمولا نشانه خونریزی مغزی است.

5)اختلال در راه رفتن به صورت عدم تعادل یا کشیده شدن پای یک سمت

6)سرگیجه و افتادن ناگهانی

(Transient ischemic attack)  TIA

حمله ایسکمیکی گذرای مغز (TIA) درواقع یک سکته مغزی کامل نشده و زود گذر است که در اثر کاهش جریان خون موقت قسمتی از مغز علائمی مشابه به سکته مغزی مثل تاری دید گذرا، اختلال صحبت کردن، همی پارزی و سرگیجه ایجاد می کند ولی به علت برگشت سریع جریان خون مغزسکته مغزی اتفاق نمی افتد و علائم ظرف مدت چند ساعت تا حداکثر24 ساعت برطرف می شود نکته مهم این است که با این که علائم زود گذر هستند وعوارض برجای نمی گذارند یک هشدار جدی برای سکته مغزی کامل محسوب می شود و باید سریعا اقدامات تشخیص و درمان لازم برای پیشگری از سکته مغزی بعدی توسط متخصص مغز و اعصاب انجام شود. این اقدامات شامل تصویر برداری مغزی ،سونوگرافی داپلر  (MRI)داپلر عروق مغزی وکاروتید (TCD & ECD) برای بررسی خون رسانی مغز و یافتن تنگی یا پلاک احتمالی در شریان های کاروتید و مغز و بررسی های قلبی شامل اکوی قلب جهت رد کردن فشار آمبولی یا لخته در قلب  می باشد. همچنین پس از یکبارحمله (TIA) متخصص مغزو اعصاب پس از بررسی های لازم ، داروی آنتی پلاکت مثل آسپرین رابرای بیمارشروع می کند.یک نوع خاص از (TIA) خود را به صورت فراموشی چند ساعته گذرا نشان می دهد که (transient global amnesia) نام دارد و شخص برای چند ساعت حافظه خود را از دست می دهد وقادر به یادگیری مطالب جدید هم نیست پس از بهبودی شخص وقایع مدت زمان حمله راهم به یاد نمی آورد ولی قبل و بعد از آن را بخاطر دارد.

فاکتور های خطر سکته مغزی (risk factors)

بیشتر فاکتور های خطر که ریسک سکته مغزی را افزایش می دهد همان فاکتور های خطر سکته قلبی هستند.

1)چاقی و اضافه وزن

2)عدم تحرک و نداشتن فعالیت فیزیکی

3)مصرف زیاد مشروبات الکلی

4)مصرف مواد مخدر و روان گردان مثل کوکائین و متامصامین و شیشه

5)فشار خون بالای کنترل نشده سیستولیک  بالای 140mmhg و دیاستولیک بالای 90mmhg (BP>140/90)

6)مصرف سیگار و قرار گرفتن در معرض دود سیگار (passive smoker)

7)کلسترول بالا (LDL)

8) دیابت

9)آپنه انسدادی خواب (sleep apnea) که باعث کاهش اکسیژن رسانی به مغز به صورت متناوب ودر خواب می شود.

10)بیماری های قلبی و عروقی به خصوص آریتمی ضربان قلب نامنظم (AF)

11)سن بالا (شاید بتوان گفت افزایش سن مهم ترین ریسک فاکتور سکته مغزی محسوب می شود بعد از 55 سالگی به ازای هر ریسک استروک 2 برابر می شود نیمی از مارد استروک بین سنین 70 تا 75 سال اتفاق می افتد.

چگونه از سکته مغزی پیشگیری کنیم؟

پرهیز از ریسک فاکتور، تغییر سبک زندگی و فعالیت روزانه منظم کمک می کند در صورت بروز (TIA) یا استروک، ویزیت های منظم و اقدامات لازم که توسط متخصص مغز و اعصاب انجام می شود جهت پیشگیری از سکته مغزی بعدی قویاً توصیه می شود.

*کنترل فشار خون یکی از مهمترین راه های پیشگیری از سکته مغزی است. ورزش، کاهش استرس، کاهش وزن و کاهش مصرف نمک وهمچنین در صورت لزوم مصرف داروی تجویز شده توسط پزشک متخصص در کنترل فشار خون موثر است.

*کاهش کلسترول و چربی اشباع شده رژیم غذایی، کاهش چربی موجود در غذا به خصوص نوع اشباع شده ممکن است پلاک های چربی دیواره عروق مغز را کاهش دهد همچنین مصرف داروی کاهنده کلسترول مثل استاتین، هم موثر است.

*ترک سیگار

*کنترل دیابت

*کاهش وزن که خود باعث پیشگیری از بروز (HTN) (فشار خون بالا)، دیابت وبیماری های کاردیو و اسکولا می شود. تحقیقات نشان داده اند که کاهش 5 کیلوگرم وزن فشار خون و کلسترول خون را تا حد زیادی کاهش می دهد

*مصرف میوه و سبزیجات،روغن زیتون،آجیل

*ورزش روزانه به مدت 30 دقیقه تا حد زیادی ریسک سکته مغزی را کاهش می دهد.

*کاهش مصرف الکل وترک مواد مخدر و سیگار و مواد محرک مانند کوکائین و شیشه قویاً توصیه می شود.

*دارو هایی که توسط متخصص مغز و اعصاب جهت جلوگیری از سکته مغزی در بیمارانی که کاندید دریافت دارو هستند تجویز می شود شامل آنتی پلاکت ها مثل آسپرین، کلوپیدگرول و پلاویکس می باشند از تجمع پلاکت ها که باعث ایجاد لخته درجدار عروق می شود پیشگیری می کند.

در مواردی هم ممکن است پزشک متخصص مغز و اعصاب از داروهای رقیق کننده خون قویتر مثل وارفارین وهپارین استفاده کند که البته بسته به شرایط زمینه ای بیمار تجویز می شود مثلا در مواردی که بیمار همزمان نامنظمی ضربان قلب(ریتم AF) دارد.

در مراکز مجهز به واحد استروک (STROKE UNIT) تخصصی، در چند دقیقه اول پس از بروز سکته مغزی در شرایط خاص می توان از تزریق مستقیم داروهای لیز کننده لخته خون مثل استروپتوکیناز (SK)  به داخل رگ بسته شده استفاده کرد و سریعا خون رسانی را به حالت نرمال برگرداند. با این روش احتمال بروز عوارض برگشت ناپذیر کمتر می شود ولی استفاده وتجویز این دارو کاملا تخصصی است و شرایط خاص نیاز دارد

*با توجه به موارد ذکر شده و این که همیشه پیشگیری بهتر از درمان است، توصیه می شود تمام افرادی که فاکتور های خطر سکته مغزی را دارند تحت نظر متخصص مغز و اعصاب، معاینات نورولوژیک و اقدامات پیشگیری کننده مثل سونوگرافی داپلر عروق ترانس کرانیال و کاروتید (TCD&ECD) انجام می دهد.