مکانیزم سونوگرافی داپلر مغز
اساس کار سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال (TCD) متفاوت با بقیه انواع سونوگرافی هاست و به این صورت است که امواج اولتراسونیک توسط دستگاه TCD از طریق یک پروب کوچک که روی جمجمه بیمار گذاشته میشود و به رگهای خونی مغز میرسد. برای سهولت انتقال امواج اولتراسونیک روی پروب مقداری ژل گذاشته میشود که قابل حل در آب بوده و براحتی از روی سر بیمار پاک میشود.
این امواج پس از برخورد با شریانهای خونی بر اساس میزان و سرعت جریان خون توسط دستگاه TCD به صورت تصویر و صدا برگردانده میشود و روی مانیتور دستگاه سونوکرافی داپلر مشخص میشوند.
پزشک متخصص مغز و اعصاب با توجه به شکل موج و صدایی که از دستگاه سونوگرافی داپلر به گوش میرسد داده ها را تفسیر میکند و بر اساس آن میزان خونرسانی مغز و تنگی یا گرفتگی عروق اصلی مغز را تشخیص میدهد.
برای بررسی جریان خون مغز در سونوگرافی داپلر مغز و کاروتید (TCD & ECD) از شاخص هایی مثل سرعت متوسط جریان خون مغز یا MVF (Mean Flow Velocity) و شاخصهای مقاومت عروق مغزی مثل PI (Pulsatile Index) استفاده می شود. نورولوژیست با بررسی این شاخصها و ارزیابی آنها خونرسانی مغز را بررسی می کند. مثلا در تنگی عروق مغز و کاروتید سرعت متوسط جریان خون مغز (MFV) و PI افزایش می یابند. این نشانه هشدار برای بررسی های کامل تر و شروع پیشگیری از بروز سکته مغزی در محدوده عروق خونی تنگ می باشد. مثلا اگر تنگی شریان کاروتید داخلی (ICA) بیشتر از 70 % باشد علاوه بر داروهای رقیق کننده خون نیاز به جراحی و گذاشتن استنت در شریان کاروتید داخلی جهت برقراری مجدد جریان خون و جلوگیری از بروز استروک ( سکته مغزی ) می باشد.
سونوگرافی داپلر بهترین روش بررسی عروق مغز و کاروتید است چرا که مزیت اصلی TCD (سونوگرافی داپلر مغز) نسبت به سایر روشهای بررسی عروق مغز غیر تهاجمی بودن آن است و بر خلاف روشهای دیگر مثل آنژیوگرافی و سیتی آنژیوگرافی مغز نیاز به تزریق ماده حاجب ندارد.همچنین در سونوگرافی داپلر مغز (TCD) هیچ اشعه ای به بیمار داده نمیشود و بنابراین انجام سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید کاملا بی خطر است.
سونوگرافی داپلر ترنس کرانیال و کاروتید (TCD & ECD) در چه مواردی انجام می شود؟
بر اساس نظریه آکادمی نورولوژی آمریکا انجام سونوگرافی داپلر مغز و کاروتید در موارد زیر توصیه میشود:
1- برای بررسی اختلالات عروقی مغز مثل تنگی یا گرفتگی رگهای مغز و کاروتید در افرادی که سابقه سکته مغزی و حوادث عروقی مغز داشته اند و یا در معرض خطر آن هستند مثل افراد مبتلا به
دیابت
فشار خون بالا
چاقی
چربی خون بالا
سونوگرافی داپلر مغز به عنوان تست غربالگری خونرسانی مغز توصیه می شود.
2- بررسی علت سرگیجه بخصوص در افراد مسنی که ممکن است سرگیجه ناشی از نارسایی جریان خون مغز باشد.
3- در بچه هایی که کم خونی سلول داسی شکل دارند جهت ارزیابی جریان خون مغز و کاهش ریسک سکته مغزی در اثر گرفتگی عروق مغز، سونوگرافی داپلر نقش بسزایی دارد.
4- در کسانی که دچار خونریزیهای ساب آراکنوئید مغزی شده اند جهت ارزیابی اسپاسم عروق مغز از سونوگرافی داپلر استفاده میشود.
علائم تنگی شریان کاروتید داخلی (ICA) شامل موارد زیر است:
TIA (Transient Ischemic Attack) حمله گذرای ایسکمیک یا مینی استروک که در واقع سکته مغزی است که سریعا و در کمتر از 24 ساعت برطرف می شود و در اثر تنگی شریانهای مغز و کاهش گذرای جریان خون مغز اتفاق می افتد.
این نشانه ها اغلب اختلال بینایی هستند که شامل کوری ناگهانی یک طرفه چشم، اختلال تکلم یا ضعف ناگهانی صورت، دستها و یا پاها بصورت گذرا می باشد.
اگر هر کدام از نشانه های فوق را تجربه کردید در اسرع وقت جهت بررسی خونرسانی مغز توسط متخصص مغز و اعصاب به وسیله سونوگرافی داپلر عروق مغز و کاروتید (TCD & ECD) مراجعه کنید.
آمادگی قبل از انجام سونوگرافی داپلر مغز
برای انجام TCD نیاز به آمادگی خاصی نیست و فقط توصیه میشود 2 ساعت قبل از انجام سونوگرافی داپلر از مصرف مواد حاوی نیکوتین مثل سیگار و قلیان خودداری شود، چون ممکن است باعث انقباض عروق خونی مغز شود و نتایج غیر مطلوبی نشان دهد.
برای انجام سونوگرافی داپلر مغز بیمار باید به پشت دراز بکشد و یا روی صندلی نشسته باشد و در تمام مدت انجام سونوگرافی داپلر باید آرام باشد و صحبت نکند.
مدت زمان انجام سونوگرافی داپلر ترانس کرانیال و کاروتید حدود 10 دقیقه است.
متخصص مغز و اعصاب با آنالیز و تفسیر اطلاعات بدست آمده از سونوگرافی داپلر مغز در صورت وجود سفتی یا تنگی رگها بهترین اقدامات پیشگیری کننده از سکته مغزی را شروع می کند، چرا که درمان تنگی رگهای مغز بعد از سکته مغزی سخت است و در بسیاری موارد غیر قابل ترمیم و درمان میباشند و از این جهت سونوگرافی داپلر مغز در پیشگیری از سکته مغزی بسیار موثر است.
در ضمن سونوگرافی داپلر مغز کمک میکند تا همه کسانی که سابقه سکته مغزی را دارند با بررسی عروق توسط دستگاه TCD از سکته مغزی بعدی پیشگیری کند.
رابطه سونوگرافی داپلر مغز (TCD) و میگرن
در بیماران مبتلا به میگرن دیده شد که در TCD افزایش متوسط MFV در شریان ورتبرال چپ وجود دارد. همچین کاهش PI که شاخص مقاومت عروق مغز است در شریان ورتبرال راست کاهش پیدا کرده است. علاوه بر این در فاز حمله میگرن بررسی با سونوگرافی داپلر مغز افزایش جریان خون مغز در شریانهای خلفی مغز یعنی سیستم ورتبرو بازیلر مشهود است البته ابتدا در فاز اول حمله حاد میگرن تنگ شدن این شریانها اتفاق می افتد که از آنجایکه این سیستم ورتبروبازیلر به قسمتهای خلفی مغز از جمله لوب اکسیپیتال خونرسانی می کند در مرحله انقباض این عروق خونرسانی مغز در این ناحیه که مسئول بینایی است کاهش می یابد و علائمی بنام اورای بینایی شامل تاری دید، دیدن جرقه های نورانی و زیگزاکی و یا کوری موقت چشم ممکن است ایجاد شود پس از این مرحله است که در اثر گشاد شدن عروق ورتبروبازیلر جریان خون مغز در این شریانها افزایش می یابد و منجر به سردرد ضرباندار می شود که در سونوگرافی داپلر مغز هم قابل اندازه گیری و مشاهده است و تاییدی بر تشخیص میگرن می باشد.
همچنین در مطالعه ای که روی 100 بیمار مبتلا به میگرن توسط ارزیابی با سونوگرافی داپلر مغز و کاروتید (TCD & ECD) انجام شد دیده شد که افزایش سرعت متوسط جریان خون MFV شریان کاروتید داخلی در حدود 16% افزایش یافته است که این نشانه انقباظ شریان کاروتید در مرحله اول حمله میگرنی است، همچنین عدم تقارن سرعت جریان خون در شریانهای راست و چپ در حدود 12 % میگرنی ها دیده شد که نشانه غیر قرینه بودن در گیری شریانهای مغز در حمله حاد میگرن است.
ازآنجاییکه میگرن یک سردرد عروقی محسوب می شود (Vascular Headache) تغییرات جریان خون مغز می تواند توسط سونوگرافی داپلر عروق مغز برای کمک به تشخیص میگرن استفاده شود.
کلینیک تخصصی سردرد تهران با بهره گیری از بهترین و جدیدترین دستگاه TCD آماده ارائه خدمات به کلیه بیماران میباشد؛ در صورتی که سوال یا نظری درباره سونوگرافی داپلر مغز دارید در زیر همین مقاله کامنت بگذارید.